Giám sát ngân sách của cộng đồng trong thực hiện chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

Giám sát ngân sách của cộng đồng trong thực hiện chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

Mọi ý kiến đóng góp xin gửi vào Hòm thư: [email protected]

Kéo xuống để Tải ngay đề cương bản PDF đầy đủ: Sau “mục lục” và “bản preview”

(Nếu là đề cương nhiều công thức nên mọi người nên tải về để xem tránh mất công thức)

Bài Viết Liên Quan: Kế toán tài sản cố định theo chuẩn mực kế toán quốc tế và hệ thống kế toán một số nước trên thế giới

---

Tải ngay đề cương bản PDF tại đây: Giám sát ngân sách của cộng đồng trong thực hiện chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

1. GIỚI THIỆU

Mỗi người dân đều đang đóng góp vào ngân sách nhà nước (NSNN) thông qua thuế (trực tiếp hoặc gián thu), phí và lệ phí. Mục đích của NSNN là sử dụng nhằm để kiến tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, thúc đẩy phát triển và cung cấp các dịch vụ công để không ngừng cải thiện đời sống nhân dân. Hiệu quả phân bổ và sử dụng NSNN có ảnh hưởng trực tiếp đến người dân. Việc thâm hụt, lãng phí NSNN sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới mục đích sử dụng ngân sách, dẫn đến tăng bội chi và nợ công, và ảnh hưởng tiêu cực tới tình hình phát triển kinh tế – xã hội và đời sống của người dân. Do vậy, mọi người dân đều có quyền: được biết thông tin về ngân sách; tham gia ý kiến vào việc phân bổ ngân sách; giám sát hiệu quả sử dụng ngân sách; chất vấn và nhận phản hồi về thông tin ngân sách. Nhằm mục tiêu thúc đẩy công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân vào quản lý NSNN, từ năm 2015 Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) đã được thành lập với sự tham gia của 7 thành viên. BTAP đã thực hiện các sáng kiến ở cấp trung ương và địa phương nhằm thúc đẩy công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân trong quản lý NSNN nói chung và trong CT MTQG NTM nói riêng. Tại Quảng Trị và Hoà Bình, BTAP đã thực hiện các sáng kiến nhằm thúc đẩy sự tham gia của người dân trong quản lý NSNN. Như tổ chức xây dựng năng lực cho các nhóm cộng đồng về giám sát NSNN, tạo cơ hội để cộng đồng được đối thoại với Chính quyền địa phương về sử dụng ngân sách, thực hiện các sáng kiến giám sát các công trình đầu tư trong CT MTQG NTM. Các hoạt động của BTAP đã tạo được những kết quả tích cực đối với hiệu quả quản lý ngân sách tại Quảng Trị và Hoà Bình. Với mục đích chia sẻ lại kinh nghiệm của BTAP trong việc thúc đẩy cộng đồng tham gia giám sát NSNN, tài liệu này sẽ trình bày tóm tắt kinh nghiệm của BTAP trong thúc đẩy sự tham gia của người dân, công đồng trong giám sát ngân sách nhà nước trong việc thực thi CTMTQG NTM tại Hoà Bình và Quảng Trị. 

2. CƠ SỞ PHÁP LÝ CHO VIỆC THAM GIA GIÁM SÁT CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ THỰC HIỆN CTMTQG NTM

Giám sát cộng đồng đối với ngân sách nhà nước nói chung và trong CTMTQG NTM giai đoạn đã được quy định trong nhiều văn bản pháp luật như Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Luật Ngân sách nhà nước; Luật tiếp cận thông tin; Luật đầu tư công 2014; Nghị quyết liên tịch 403/2017/NQLT UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN ngày 15/6/2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam quy định chi tiết các hình thức giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Vai trò của cộng đồng được quy định cụ thể tại Điều 16 Luật NSNN 2015 và Điều 82 Luật Đầu tư công 2014. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp được giao trách nhiệm chủ trì tổ chức việc giám sát NSNN, giám sát đầu tư của cộng đồng. Nội dung giám sát của cộng đồng bao gồm từ việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng NSNN, pháp luật về đầu tư, xây dựng, đất đai, xử lý chất thải và bảo vệ môi trường; tình hình thực hiện dự toán NSNN, tiến độ và chất lượng các công trình đầu tư công; việc thực hiện công khai ngân sách và đầu tư công. Ban giám sát đầu tư cộng đồng sẽ thay mặt cho cộng đồng thực hiện các hoạt động giám sát hoạt động đầu tư trên địa bàn. Ban giám sát cộng đồng được thành lập và hoạt động theo Khoản 1, Điều 51, Nghị định số 84/2015/NĐ-CP của Chính phủ về giám sát và đánh giá đầu tư. Ban giám sát đầu tư cộng đồng có quyền thực hiện việc giám sát đầu tư theo kế hoạch đã đề ra, tiếp nhận thông tin do người dân phản ánh để gửi đến các cơ quan có thẩm quyền; tiếp nhận và phản ánh ý kiến phản hồi của cơ quan có thẩm quyền về những kiến nghị của người dân. Đồng thời, Ban giám sát đầu tư cộng đồng cũng có trách nhiệm gửi báo cáo giám sát đầu tư của cộng đồng định kỳ hoặc đột xuất cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã. Vai trò giám sát của cộng đồng và Ban giám sát cộng đồng trong CT MTQG NTM được quy định cụ thể tại Quyết định 1600/ QĐ-TTg phê duyệt CT NTM 2016-2020 (mục 6.d phần V) và Điều 8 Nghị định 161/2016/ NĐ-CP về Cơ chế đầu tư đặc thù trong các CTMTQG. Theo như phân tích trên, các quy định pháp lý về sự tham gia giám sát của cộng đồng đối với ngân sách nhà nước nói chung và trong thực hiện CT MTQG NTM đã khá đầy đủ. Tuy nhiên, theo như ý kiến của các chuyên gia, người dân thì các quy định phápluật về sự tham gia của cộng đồng cần được chi tiết hơn ở một số nội dung, cụ thể: Thứ nhất: Các quy định pháp luật hiện hành về giám sát đầu tư của cộng đồng thiếu cơ chế phối hợp để ràng buộc trách nhiệm của chủ đầu tư, nhà thầu trong việc thực hiện quy định về giám sát đầu tư của cộng đồng. Thiếu chế tài xử lý khi nhà thầu, chủ đầu tư không thực hiện các quy định về giám sát đầu tư cộng đồng. Thứ hai: Quyền hạn của Ban giám sát cộng đồng còn hạn chế, chưa có quy định và hướng dẫn cụ thể về trách nhiệm của các bên liên quan trong việc thực hiện các kết luật và kiến nghị giám sát đầu tư của cộng đồng. Ban giám sát cộng đồng có trách nhiệm gửi báo cáo kết quả giám sát và tiếp nhận các ý kiến phản ánh của người dân tới Uỷ ban MTTQ cấp xã để xác nhận trước khi gửi các cơ quan có thẩm quyền. Việc thực hiện các kết luận, kiến nghị của giám sát cộng đồng đối với chủ đầu tư, nhà thầu như thế nào lại chưa có quy định hoặc hướng dẫn cụ thể. Thứ ba: Theo Điều 51 của Nghị định 84/2015/NĐ-CP, ban giám sát cộng đồng thực trách nhiệm giám sát các công trình đầu tư công trên địa bàn. Tuy nhiên, lại thiếu quy định hoặc hướng dẫn cụ thể về giám sát của cộng đồng đối với quy mô và chủ đầu của các công trình. Điều này dẫn tới những khó khăn cho cộng đồng khi thực hiện giám sát các dự án do trung ương/tỉnh/huyện làm chủ đầu tư, nhà thầu từ nơi khác thực hiện. Thứ tư: UB MTTQ Việt Nam là cơ quan chủ trì việc giám sát ngân sách nhà nước và các công trình đầu tư công. Tuy nhiên, vai trò này còn khá hạn chế do thiếu năng lực, nhân sự, cơ sở vật chất để hỗ trợ, hướng dẫn Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát đầu tư theo quy định của pháp luật. Thứ 5: Chưa có quy định hồ sơ thanh, quyết toán các công trình đầu tư công cần phải có chữ ký của ban giám sát cộng đồng. Vai trò của ban giám sát cộng đồng, người dân trong quy trình thanh quyết toán, nghiệm thu các công trình đầu tư chỉ được áp dụng đối với các công trình đầu tư được thực hiện theo Điều 8, Nghị định 161/201/ NĐ-CP. Theo đó ban giám sát cộng đồng và người dân được tham gia vào nghiệm thu công trình. 

3. CHU TRÌNH NGÂN SÁCH VÀ SỰ THAM CỦA NGƯỜI DÂN

Sự tham gia của cộng đồng vào chu trình ngân sách nhà nước được tóm tắt như Hình 1. Theo như các quy định pháp luật đã được trình bày ở Mục 2, người dân có quyền tham gia giám sát ngân sách nhà nước ở bất kỳ thời điểm nào của chu trình ngân sách. Khi có vấn đề thắc mắc hoặc cần làm rõ, hoặc cần phản ánh ý kiến liên quan đến ngân sách và sử dụng NSNN, người dân có thể đến trao đổi, gặp gỡ, gửi ý kiến kiến nghị của mình thông qua: Mặt trận tổ quốc các cấp và các tổ chức thành viên (Hội Nông dân, Hội phụ nữ, Hội Cựu chiến binh; Công đoàn); Hội đồng nhân dân các cấp; Đoàn đại biểu Quốc hội của địa phương; Ủy ban nhân dân các cấp; các đơn vị sử dụng ngân sách. Bên cạnh đó, người dân cũng có quyền phản ánh, kiến nghị về các vấn đề có liên quan đến việc quản lý, sử dụng NSNN hoặc tố cáo về các hành vi vi phạm pháp luật trực tiếp đến các cấp ngân sách hoặc cơ quan tài chính các cấp và các cơ quan có thẩm quyền khác.Sự tham gia của cộng đồng trong chu trình ngân sách khác nhau tuỳ theo từng bước của chu trình ngân sách. Cụ thể: Giai đoạn lập và phê chuẩn ngân sách: – Tham gia xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội hàng năm ở địa phương: tham gia vào các buổi họp dân tại cấp thôn để đóng góp ý kiến về những nhu cầu cần được ưu tiên tại địa phương. – Góp ý trực tiếp cho kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư công hàng năm khi bản dự thảo được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. – Tham gia đóng góp ý kiến trong các đợt tham vấn/kỳ họp tiếp xúc cử tri về các nội dung có liên quan đến kế hoạch tài chính, dự toán ngân sách và kế hoạch đầu tư công. – Tham gia đối thoại về dự thảo dự toán ngân sách/ kế hoạch tài chính hàng năm với chính quyền cơ sở. – Gửi kiến nghị, phản ánh về các nội dung mà mình quan tâm có liên quan đến dự toán NSNN, kế hoạch tài chính hàng năm, kế hoạch đầu tư công hàng năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn của địa phương, cơ quan, đơn vịGiai đoạn thực hiện ngân sách: – Trực tiếp giám sát và phản hồi ý kiến cho các cơ quan chức năng về tiến độ, chất lượng, và quản lý chi phí của các công trình đầu tư trên địa bàn. – Gửi kiến nghị, phản ánh cho Ban giám sát đầu tư cộng đồng và các bên liên quan về tiến độ, chất lượng, quản lý chi phí đầu tư của các công trình/dự án đầu tư trên địa bàn. – Yêu cầu Ủy ban nhân dân cấp xã cung cấp thông tin về chính sách, chương trình, dự án có sử dụng NSNN mà mình là đối tượng thụ hưởng. – Yêu cầu các cấp chính quyền giải trình về hành vi, quyết định về chấp hành NSNN có tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích của mình. Giai đoạn quyết toán ngân sách: – Phản hồi, nêu kiến nghị, phản ánh trực tiếp, gián tiếp về báo cáo kết quả thực hiện thu, chi ngân sách của nhà nước và địa phương. – Yêu cầu Ủy ban nhân dân cấp xã cung cấp thông tin, làm rõ về các nội dung về báo cáo kết quả thực hiện thu, chi ngân sách và giải trình về các quyết định, hành vi có tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. – Tham gia giám sát và đánh giá hiệu quả các công trình đầu tư công trên địa bàn. – Kiến nghị, phản ánh về hiệu quả đầu tư, quản lý, sử dụng các công trình đầu tư công trên địa bàn. 

4. GIÁM SÁT NGÂN SÁCH CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG THỰC HIỆN CT NTM TẠI HOÀ BÌNH VÀ QUẢNG TRỊ DƯỚI GÓC NHÌN CỦA NGƯỜI DÂN

Dự án Thúc đẩy công khai, minh bạch và sự tham gia của người dân vào quản lý Ngân sách nhà nước do Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) thực hiện từ năm 2015 đến 2020 nhằm góp phần gia tăng tính minh bạch về ngân sách, trách nhiệm giải trình, và sự tham gia của người dân vào hoạt động thu chi ngân sách ở Việt Nam và tăng cường hiệu quả các hoạt động phát triển cho người dân thuộc các cộng đồng còn thiệt thòi tại xã Hải An, Hải Thượng, Hải Thành huyện Hải Lăng; thị trấn Gio Linh, xã Gio Việt, xã Linh Thượng huyện Gio Linh của tỉnh Quảng Trị; xã Tòng Đậu, xã Chiềng Châu, xã Nà Phòn huyện Mai Châu và xã Hợp Hoà huyện Lương Sơn tỉnh Hoà Bình. Dự án nhận được sự hỗ trợ về tài chính của Liên minh Châu Âu (EU), Bộ ngoại giao Phần Lan, đồng hỗ trợ tài chính và kỹ thuật của Tổ chức Oxfam tại Việt Nam. Dự án đã có nhiều các hoạt động nhằm hỗ trợ, tạo không gian cho cộng đồng được tham gia vào quản lý ngân sách nhà nước nói chung, đặc biệt là giám sát ngân sách trong quá trình thực hiện CTMTQG NTM tại các địa bàn thực hiện dự án. Một số bài học kinh nghiệm nổi bật của dự án khi cộng đồng tham gia giám sát ngân sách trong quá trình thực hiện CT NTM được tóm tắt như dưới đây: 

4.1. Xây dựng năng lực cho các nhóm cộng đồng về Ngân sách nhà nước Sau khi dự án được triển khai, tại hai tỉnh đã thành lập 12 nhóm cộng đồng để thúc đẩy các sáng kiến công khai, minh 

4.2. Đối thoại về dự thảo dự toán ngân sách xã

Dự án đã phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức các buổi đối thoại về dự toán ngân sách của xã năm 2017, 2018. Có 12 đối thoại giữa các bên liên quan và cộng đồng liên quan tới Dự toán ngân sách nhà nước của các xã đã được tổ chức. Tại các buổi đối thoại, các nhóm cộng đồng và thành viên của mình đã thực hiện thảo luận, góp ý, đề nghị chính quyền địa phương giải trình các vấn đề liên quan tới thu – chi ngân sách của địa phương trong năm. Đặc biệt là kế hoạch sử dụng nguồn vốn CTMT QG NTM trên địa bàn xã. Quá trình tổ chức các buổi đối thoại ngân sách xã được thực hiện theo 

4.3. Cộng đồng thực hiện các sáng kiến giám sát

Ngân sách nhà nước Các nhóm cộng đồng cũng tự xây dựng kế hoạch giám sát của mình. Trong buổi sinh hoạt nhóm, họ thảo luận về những công trình đang hoặc sắp được thực hiện tại thôn, xã, trên cơ sở đó lựa chọn một hoặc nhiều công trình để giám sát. Nhóm xây dựng kế hoạch giám sát cụ thể, phân công nhiệm vụ và sau đó tổ chức thực hiện. Trong 2 năm, có tổng số 33 sáng kiến giám sát ngân sách đã được các nhóm cộng đồng thực hiện tại Quảng Trị và Hoà Bình. 

5. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁM SÁT NGÂN SÁCH CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN CT NTM

Thông qua tổng hợp lại học kinh nghiệm của Hoà Bình và Quảng Trị trong việc giám sát ngân sách của cộng đồng tại Hòa Bình và Quảng Trị, một số khuyến nghị được đưa ra nhằm nâng cao hiệu quả giám sát ngân sách của cộng đồng như sau: 

5.1. Các bộ, ngành Trung ương cần tiếp tục cụ thể hóa, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vai trò giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng trong đầu tư xây dựng cơ bản nói chung và trong CT MTQG NTM nói riêng. Các văn bản pháp luật cần bổ sung, làm rõ thêm các nội dung sau:

5.2. Đối với Uỷ ban MTTQ Việt Nam 

– Cần có tài liệu chuẩn hướng dẫn về quy trình và kỹ năng giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong lĩnh vực ngân sách nhà nước; 

– Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức cơ bản về tài chính 

– ngân sách và kỹ năng giám sát ngân sách nhà nước cho đội ngũ cán bộ, công chức chuyên trách Mặt trận các cấp; 

– Phối hợp với các bộ, ngành cần tổ chức tổng kết, đánh giá việc thực hiện Quy chế giám sát đầu tư của cộng đồng theo như quy định hiện hành. Từ đó các bằng chứng rõ ràng và chính xác phục vụ cho tiến trình hoàn thiện các chính sách về giám sát cộng đồng đối với giám sát cộng đồng với các công trình đầu tư công.Dự án Thúc đẩy công khai, minh bạch và sự tham gia của người dân vào quản lý Ngân sách nhà nước đã thành công trong việc tạo và mở rộng không gian tham gia của người dân thông qua: 

1) tạo ra những không gian dân chủ đại diện mới để người dân tham gia quá trình ra quyết định như tham vấn xây dựng chính sách, giám sát đối thoại chính sách, đối thoại về phân bổ và sử dụng ngân sách, và giám sát hiệu quả sử dụng ngân sách; 

2) Thu hẹp các không gian đóng bằng cách thúc đẩy thực hiện công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách; 

3) Khuyến khích các không gian tự tạo bằng cách hỗ trợ người dân có quan tâm đến vấn đề ngân sách thành lập các nhóm thảo luận một cách tự nguyện, và tự xây dựng cũng như tự thực hiện các sáng kiến giám sát của mình.

 

---

Tải xuống tài liệu học tập PDF miễn phí

[sociallocker id=”19555″] Tải Xuống Tại Đây [/sociallocker]

---